تحلیلی بر روش، مراتب و پیامدهای «فهم اثر معماری»

اهمیت بررسی آثار معماری از منظر تاریخ و نظریه و نقد معماری، بخش عمده‌‌ای از پژوهش‌ها در این حوزه، به مطالعه اثر و بیان فهم حاصل از آن سوق داده است. اگر چه پرداختن به مقوله «مواجهه با اثر معماری» و جستار در «معیارها و مراتب فهم اثر معماری»، با بررسی خودِ بنا آغاز می‌شود، اما خاستگاه‌های آن در بنیان‌های نظری معماری است و لاجرم در حوزه نظری قرار می‌گیرد. اثر معماری چگونه فهمیده می‌شود و فهم آن چه ابعادی دارد؟ این پرسش اصلی مقاله حاضر است، که مراتب فهم اثر معماری و دستاوردهای آن را در برمی‌گیرد. در پی پاسخ به این پرسش، مسیری که این مقاله می‌پردازد، اصولاً عبارت خواهد بود از: مراتب مواجهه با اثر یا همان «بنا»، بدون پرداختن به مصداقی خاص، با محوریت جستار در رویکردهای شناخت و بنیان‌های نظری مقوله‌های مطرح در فهم اثر و پیامدهای آن در حوزه معماری. از این‌رو مباحث با مطالعه رویکردهای شناخت اثر در نظریه‌ها و پارادایم‌های معاصر آغاز می‌شود و با بررسی مراتب فهم اثر در حوزه معماری ادامه می‌یابد. سپس به معیارهای مطرح در فهم اثر معماری اشاره می‌شود تا مشخص گردد که مبنای شناخت نظری چه نقشی در فهم مصداق‌های معماری دارد و هر کدام از رویکردها می‌تواند مخاطب را به چه مرتبه‌‌ای از فهم اثر برساند.